Understand CTET in One Go: Purpose, Eligibility, Subjects & Exam Pattern|CTET – कोणासाठी, का, केव्हा, कोणते विषय, उत्तीर्णतेची अट आणि महाराष्ट्रात कोणता विषय घ्यावा?
शिक्षक बनण्याचे स्वप्न असलेल्या लाखो विद्यार्थ्यांसाठी CTET (Central Teacher Eligibility Test) ही अत्यंत महत्त्वाची परीक्षा आहे. ही परीक्षा समजून घेणे, पात्रता जाणून घेणे आणि योग्य विषय निवडणे हे नवीन उमेदवारांसाठी खूप गरजेचे आहे. चला तर मग, CTET बद्दल सर्व माहिती सोप्या भाषेत जाणून घेऊया.
⭐ CTET म्हणजे काय?
CTET ही परीक्षा CBSE (केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळ) कडून घेतली जाते.
या परीक्षेचे उद्दिष्ट असे आहे की केवळ प्रशिक्षित, पात्र आणि गुणवत्ता असलेले शिक्षकच शाळांमध्ये नियुक्त होतील.
⭐ CTET कोणासाठी आहे? (For Whom)
CTET ही परीक्षा खालील उमेदवारांसाठी आहे:
-
केंद्र सरकारच्या शाळांत शिक्षक बनायचे असणारे (उदा. केव्ही, एनव्हीएस).
-
केंद्र सरकारद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या प्रायव्हेट शाळांत नोकरी करू इच्छिणारे.
-
काही राज्यांमध्ये शिक्षक भरतीसाठी CTET गुण स्वीकारले जातात, त्यामुळे अशा राज्यांत नोकरी इच्छुक उमेदवारांनी ही परीक्षा देणे गरजेचे असते.
-
B.Ed / D.Ed / D.El.Ed करणारे विद्यार्थी देखील CTET देऊ शकतात.
⭐ CTET परीक्षा का देतात? (For Why)
CTET देण्यामागील प्रमुख कारणे:
-
शिक्षक भरतीसाठी अनिवार्य पात्रता
अनेक शाळांत शिक्षक पदासाठी CTET पास असणे बंधनकारक आहे. -
नोकरीची संधी वाढते
केव्ही, एनव्हीएस, आर्मी स्कूल्स, नवोदय, केंद्रीय शाळा इत्यादी ठिकाणी नोकरी मिळू शकते. -
प्रायव्हेट शाळांमध्येही वेगळे महत्त्व
चांगल्या प्रायव्हेट शाळा CTET पास उमेदवारांनाच प्राधान्य देतात. -
पगार आणि स्थैर्य
CTET पास शिक्षकांना सरकारी व अर्धसरकारी शाळांत चांगले पगार व सुविधा मिळतात.
⭐ CTET परीक्षा केव्हा घेतली जाते? (When)
CTET वर्षातून दोनदा घेतली जाते:
-
जानेवारी/फेब्रुवारी (CTET January/February Session)
-
जुलै/ऑगस्ट (CTET July/August Session)
फॉर्म भरायला साधारण हे दोन महिने आधी सूचना प्रसिद्ध होते.
⭐ CTET चे पेपर किती असतात?
CTET मध्ये दोन पेपर असतात:
📘 Paper 1
इयत्ता 1 ते 5 शिकवायचे असणाऱ्यांसाठी
📗 Paper 2
इयत्ता 6 ते 8 शिकवायचे असणाऱ्यांसाठी
दोन्ही पेपर देऊन तुम्ही 1 ते 8 पर्यंत शिकवण्याची पात्रता मिळवू शकता.
⭐ CTET मधील विषय कोणते असतात? (Subjects)
✔ Paper 1 चे विषय (Class 1–5)
-
मुलांचा विकास व अध्यापनशास्त्र (Child Development & Pedagogy)
-
भाषा – 1
-
भाषा – 2
-
गणित
-
पर्यावरण अभ्यास (EVS)
✔ Paper 2 चे विषय (Class 6–8)
-
Child Development & Pedagogy
-
भाषा – 1
-
भाषा – 2
-
खालीलपैकी एक विषय निवडा:
-
गणित आणि विज्ञान
-
समाजशास्त्र
-
⭐ CTET उत्तीर्णतेची अट (Pass Criteria)
| श्रेणी | गुण / टक्केवारी |
|---|---|
| सर्वसाधारण (General) | 60% किंवा 90 पैकी 54 पेक्षा जास्त |
| OBC / SC / ST | 55% किंवा 90 पैकी 49 पेक्षा जास्त |
-
CTET चे एकूण गुण: 150
-
निगेटिव्ह मार्किंग नाही.
⭐ भाषा – 1 आणि भाषा – 2 कशी निवडावी?
-
भाषा 1 – तुम्ही अध्यापनाची मुख्य भाषा कोणती वापरणार? उदा. मराठी / हिंदी / इंग्रजी
-
भाषा 2 – भाषा 1 पेक्षा वेगळी असावी. उदा.
-
जर भाषा 1 मराठी असेल तर भाषा 2 इंग्रजी/हिंदी
-
जर भाषा 1 हिंदी असेल तर भाषा 2 इंग्रजी/मराठी
-
⭐ महाराष्ट्रात कोणता विषय घ्यावा? (Which Subject in Maharashtra)
महाराष्ट्रात प्रामुख्याने मराठी माध्यम/सेमी इंग्लिश शाळा असल्यामुळे सर्वाधिक योग्य पर्याय:
✔ Language 1 → Marathi
कारण तुम्ही अध्यापन मराठीतच करणार आहात.
✔ Language 2 → English किंवा Hindi
बहुतेक उमेदवार "इंग्रजी" निवडतात.
✔ Paper 2 साठी विशेष विषय निवड:
-
Arts विद्यार्थी → समाजशास्त्र (Social Science)
-
Science विद्यार्थी → गणित व विज्ञान (Maths & Science)
-
Commerce विद्यार्थी → दोन्हीपैकी योग्य वाटेल तो पर्याय
⭐ CTET साठी अभ्यास कसा सुरू करावा? (Easy Tips for Beginners)
-
NCERT च्या 1 ते 8 पुस्तकांची संकल्पना वाचा.
-
Child Development हा विषय नीट समजून घ्या – तोच सर्वात जास्त गुण मिळवून देतो.
-
मागील वर्षांचे प्रश्नसंच सोडवा.
-
ऑनलाईन Mock Tests द्या.
-
दररोज निश्चित अभ्यास वेळ ठेवा.
⭐ निष्कर्ष
CTET ही परीक्षा शिक्षक होऊ इच्छिणाऱ्या प्रत्येक विद्यार्थ्यासाठी मोठी संधी आहे. योग्य विषय निवडून, नियमित अभ्यास करून आणि मागील प्रश्नांचा सराव केल्यास CTET उत्तीर्ण होणे अगदी शक्य आहे. विशेषतः महाराष्ट्रातील उमेदवारांनी Language 1 – Marathi निवडणे अधिक फायदेशीर ठरते.